Het debat over hogere accijnzen op alcohol en tabak is weer losgebarsten, dankzij DENK-lijsttrekker Stephan van Baarle en zijn voorstel om roken en drinken fors duurder te maken. De accijnzen op alcohol en tabak staan hierin centraal omdat ze direct raken aan gezondheid, vrijheid en je portemonnee. Veel mensen twijfelen: is dit verstandig beleid of betutteling?
In deze blog fileer ik de argumenten, laat ik zien wat er echt speelt en geef ik je tools om hier je eigen, scherpe mening over te vormen.
Wat zegt Van Baarle precies?
Van Baarle wil de accijnzen op alcohol en tabak flink verhogen, zodat de drempel voor gebruik en beginnende verslaving omhoog gaat. Zijn redenering is dat minder toegang betekent minder schade, en dus minder zorgkosten en persoonlijk leed.
Bij de FunX-verkiezingsspecial vertelde hij dat goedkope blikjes bier en budgetsigaretten verslaving in stand houden. Volgens hem moet de overheid sturen als het om volksgezondheid gaat.
Hij maakte het persoonlijk door te vertellen dat hij zelf jarenlang rookte en waarschijnlijk nooit was begonnen als sigaretten toen duurder waren. Dat is eerlijk, maar ook strategisch sterk gebracht. Toch voelt het voor veel mensen als een aanval op vrijheid, vooral als je na een lange werkdag gewoon dat biertje wil zonder dat Den Haag aan de kassa meerekent.
Vrijheid versus gezondheid
Hier botsen twee waarden: het maken van je eigen keuzes versus de plicht van de overheid om gezondheid te beschermen. Dat schuurt, vooral als je portemonnee de frontlinie is. Voorstanders beweren dat verslaving geen vrije keuze is en dat preventie werkt. Tegenstanders vinden het betutteling en zien accijnzen als een melkkoe die vooral de onderkant raakt.
Je kunt dit zien als een soort snelheidslimiet voor je lichaam: niet leuk, maar wel bedoeld om schade te beperken. De vraag is: hoe ver mag je gaan als overheid? De timing is ook politiek: vlak voor verkiezingen klinkt ’gezondheid’ sympathiek, maar prijsverhogingen zijn electorisch riskant. Het sentiment online laat dat duidelijk zien.
Wat doen accijnzen écht?
Prijsverhogingen werken op groepsniveau meestal dempend: minder startende rokers en iets minder consumptie bij casual drinkers. Dat is de korte versie. Maar het effect bij zware gebruikers is kleiner. Zij wijken uit naar goedkopere merken, kopen in het buitenland of snijden in andere uitgaven. Niet fraai, wel realistisch.
Economisch noemen critici het repressieve effect: de overheid verdient aan gedrag dat ze zegt te willen verminderen. Dat wekt wantrouwen, vooral als accijnsinkomsten jaarlijks stijgen. En dan is er de grensshop-realiteit. Woon je dicht bij Duitsland of België, dan is de verleiding groot om daar te tanken, te roken of te drinken. De maatregel lekt dan simpelweg weg.
Betaalbaarheid en ongelijkheid
Hogere accijnzen raken vooral lagere en middeninkomens. Als je maandlasten al strak zitten, voelt elke verhoging als een tik. Zeker als dat kratje bier jouw zaterdagmoment is. Daar zit de emotie: beleid dat ’gezond’ heet, kan als straf voelen voor gewone mensen. En ja, dat raakt het debat over rechtvaardigheid.
Voorstanders zullen zeggen dat de gezondheidswinst opweegt tegen de kosten. Tegenstanders zeggen: pak de oorzaken aan, niet de uitlaatklep. Beiden hebben een punt. Slim beleid houdt rekening met beide kanten: voorkomen én helpen, zonder de rekening eenzijdig bij dezelfde groep te leggen.
De gezondheidshoek zonder lesje
Wat wil je bereiken? Minder ziekte, minder verslaving, meer grip op je lijf. Dat hoef je niet alleen met prijs te regelen. De truc zit in slimme combinaties: betere voorlichting, makkelijke toegang tot hulp, sociale alternatieven voor drinken en roken, en productaanpak waar het echt pijn doet.
Dat klinkt soft, maar is keihard in de praktijk. Als stoppen makkelijk wordt gemaakt, durven meer mensen die stap te zetten. En wie niet wil stoppen, wil in elk geval niet afgestraft worden. Logisch. Je wil keuzevrijheid, geen beschuldigende vinger.
Wat DENK breder wil
DENK zet in op preventie, ongelijkheid aanpakken en gezonde leefomstandigheden. Denk aan sportvoorzieningen, minder ongezonde verleiding in supermarkten en meer voorlichting.
In dat plaatje passen hogere accijnzen als onderdeel, maar ze voelen wel als de harde hamer in de gereedschapskist.
Het publiek hoort vooral dat laatste. De rest is beleidstaal en dat boeit pas als je het merkt in je wijk of portemonnee. Politiek is timing en framing. En hier is het frame: ’laat ons zelf kiezen’. Die hakt erin.
Jouw geld, jouw ritueel
Na je werkdag of teams-meeting wil je ontspannen. Voor de één is dat een speciaalbiertje, voor de ander een sigaar. Dat is meer dan consumptie; het is een ritueel. Als dat ritueel ineens duurder wordt, voelt het alsof iemand aan jouw knoppen draait. Niet gek dat er verzet is.
Je hoeft geen verslavingsprobleem te hebben om dit irritant te vinden. Het is de inbreuk die schuurt, niet alleen de prijs. En laten we eerlijk zijn: niemand wil behandeld worden als een kind. Zeker niet door de politiek.
Werkt prijsverhoging of is het symboolpolitiek?
Het korte antwoord: een beetje van beide. Voor starters remt het, voor doorgewinterde gebruikers minder. Voor de staatskas werkt het altijd. Symboolpolitiek is het niet per se, maar het is wel een bot instrument zonder fijnregeling.
Het echte verschil zit in randvoorwaarden: hulp die werkt, verleiding die afneemt en een sociaal alternatief voor ’joh, nog eentje dan’. Dat bepaalt of gedrag kantelt. Anders duw je water in een ballon. Het verplaatst zich, maar verdwijnt niet.
10 nuchtere tips voor mannen die grip willen houden
1. Reken je verbruik uit: schrijf één maand op wat je rookt of drinkt en vermenigvuldig het met een forse accijnstoename. Het bedrag per jaar is vaak een eyeopener.
2. Stel een cap in je bankapp: maak een aparte ’geniet-pot’ en bepaal je maandbudget; op is op, zonder gezeur.
3. Upgrade je ritueel: swap doordeweeks bier voor alcoholvrij dat je echt lekker vindt, en ga voor kwaliteit in het weekend.
4. Kies je momenten: plan twee vaste drinkdagen en twee rookvrije zones (auto en werkdag), zo houd je controle zonder drama.
5. Bouw microgewoontes: één sigaret minder per dag of twee drankjes minder per week; klein is duurzaam.
6. Maak het sociaal slim: spreek met je vrienden af om één rondje minder te doen en ga voor een stevige maaltijd vooraf; scheelt geld en kater.
7. Test een 30-dagen challenge: geen alcohol of niet roken; track slaap, stemming en training; data motiveert.
8. Leg een grensshop-val uit aan jezelf: is twintig minuten rijden het gedoe waard; vaak niet, als je het eerlijk doorrekent.
9. Investeer het verschil: elke bespaarde euro parkeer je in een indexfonds of een nieuwe ketting voor je motor; zichtbaar resultaat triggert volhouden.
10. Hulp is geen zwakte: als stoppen moeilijk is, regel coaching of bel je huisarts; liever een plan dan eindeloos doorgaan.
Wat partijen erover zeggen
VVD en BBB noemen het betuttelend en leggen de nadruk op eigen verantwoordelijkheid. De SP wil vooral betere verslavingszorg in plaats van duurdere producten. DENK kiest voor preventie en hogere accijnzen als stok achter de deur. Politiek duidelijk, voor de borreltafel minder charmant.
Verkiezingstijd scherpt de toon. Gezondheid verkoopt, maar prijsverhoging prikt. De vraag is niet wie gelijk heeft, maar welk pakket werkt zonder onnodige schade.
Hoe je zelf positie kiest
Bepaal wat voor jou zwaarder weegt: vrijheid of gezondheidswinst op bevolkingsniveau. Dat is geen goed-fout kwestie, maar een waardekeuze. Leg je eigen data ernaast: wat kost het je, hoeveel plezier levert het op en waar ligt jouw grens.
Als je vooral baalt van bemoeienis, kies voor zelfregie: stel je eigen regels en houd je eraan. Dan pakt geen politicus je autonomie af. En als je gezondheidswinst wil, doe het voor jezelf, niet voor Den Haag. Dat voelt beter en werkt langer.
Wat we morgen merken
Als de accijnzen stijgen, voel je het aan de kassa. Je vrienden ook. De vraag is hoe je ermee omgaat. Ga je mopperen en toch afrekenen, of draai je aan je eigen knoppen?
Puur praktisch: verwacht prijsverplaatsing, meer alcoholvrije opties in supermarkten en scherpere acties van brouwers. De markt reageert altijd. Jij bepaalt of je meegaat of het spel anders speelt. Jouw leven, jouw keuze.
FAQ
Wat houdt het verhogen van accijnzen op alcohol en tabak precies in?
Het betekent dat de overheid de belastingen op alcohol- en tabaksproducten verhoogt, waardoor de winkelprijs stijgt. Het doel is consumptie te remmen en gezondheidswinst te behalen, maar het raakt vooral de portemonnee van consumenten.
Werkt een hogere prijs echt tegen roken en drinken?
Voor starters en casual gebruikers vaak wel, voor zware gebruikers minder. Zonder goede hulp en minder verleiding is het effect beperkt en wijken mensen uit naar goedkopere alternatieven of het buitenland.
Waarom voelen veel mensen dit als betutteling?
Omdat het draait om persoonlijke rituelen en keuzevrijheid. Als de overheid via accijnzen stuurt, lijkt het alsof je niet zelf mag bepalen wat je koopt of hoe je ontspant.
Wie betaalt de hoogste prijs bij hogere accijnzen?
Voornamelijk lagere en middeninkomens, omdat een groter deel van hun budget naar vaste lasten gaat. Zij merken prijsstijgingen sneller en harder bij alcohol en tabak.
Hoe kan ik zelf grip houden zonder me betutteld te voelen?
Kies voor eigen regie: stel een budget, plan je momenten, bouw microgewoontes en investeer de besparing. Als stoppen lastig is, regel hulp; dat is geen zwakte maar strategie.
